Een diagnose van dementie zet de wereld op zijn kop, niet alleen voor de getroffen persoon maar ook voor hun familieleden, aangezien de hersenfunctie geleidelijk afneemt. De getroffenen verliezen hun vermogen om te plannen, dingen te onthouden of zich gepast te gedragen. Tegelijkertijd gaan ook hun motorische vaardigheden achteruit. Uiteindelijk kunnen dementiepatiënten het dagelijkse leven niet meer alleen aan en hebben ze uitgebreide zorg nodig. In Nederland wordt elk kwartier bij iemand de diagnose Alzheimer vastgesteld.
Tot op heden zijn alle pogingen om een medicijn te vinden om deze ziekte te genezen mislukt. Dementie, waaronder de ziekte van Alzheimer – de meest voorkomende vorm van dementie – blijft ongeneeslijk. Echter, een klinische studie uitgevoerd in België met de betrokkenheid van ETH-onderzoeker Eling de Bruin heeft nu voor het eerst aangetoond dat cognitieve motorische training zowel de cognitieve als fysieke vaardigheden verbetert van significant gestoorde dementiepatiënten. Bij het onderzoek werd een fitnessgame gebruikt, bekend als “Exergame”, ontwikkeld door de ETH-spin-off Dividat.
Beter cognitief vermogen dankzij training
In 2015 toonde een team van wetenschappers onder leiding van ETH-onderzoeker Patrick Eggenberger aan dat oudere mensen die zowel lichaam als geest trainen, betere cognitieve prestaties vertonen en daardoor ook cognitieve stoornissen kunnen voorkomen (zoals gerapporteerd door ETH News). Deze studie is echter alleen bij gezonde proefpersonen uitgevoerd.
“Het vermoeden bestaat al langer dat fysieke en cognitieve training ook een positief effect hebben op dementie”, legt De Bruin uit, die samenwerkte met Eggenberger aan het Instituut voor Bewegingswetenschappen en Sport aan de ETH Zürich. “In het verleden was het echter moeilijk om dementiepatiënten te motiveren om gedurende langere perioden lichamelijke activiteit te ondernemen.”
ETH spin-off combineert beweging en plezier
Om hier verandering in te brengen richtte Eva van het Reve, een voormalig ETH-promovendus, in 2013 samen met haar promotor Eling de Bruin en een andere promovendus de ETH-spin-off Dividat op. “We wilden een trainingsprogramma op maat maken dat het leven van ouderen zou verbeteren”, zegt van het Reve. Er werden leuke oefeningen ontwikkeld om mensen die al fysieke en cognitieve beperkingen hadden, aan te moedigen deel te nemen aan training, en het trainingsplatform Senso was geboren.
Het platform bestaat uit een scherm met de spelsoftware en een vloerpaneel met vier velden die stappen, gewichtsverplaatsing en balans meten. De gebruikers proberen een reeks bewegingen met hun voeten uit te voeren zoals aangegeven op het scherm, waardoor ze zowel fysieke beweging als cognitieve functies tegelijkertijd kunnen trainen. Het feit dat het fitnessspel ook leuk is, maakt het makkelijker om de proefpersonen te motiveren om regelmatig te oefenen.
Acht weken training voor dementiepatiënten
Een internationaal team onder leiding van Nathalie Swinnen, een doctoraatsstudent aan de KU Leuven, en onder co-supervisie van ETH-onderzoeker de Bruin, rekruteerde 45 proefpersonen voor de studie. De proefpersonen waren bewoners van twee Belgische verzorgingstehuizen, gemiddeld 85 jaar oud op het moment van de studie en allen met ernstige symptomen van dementie.
“De deelnemers werden willekeurig in twee groepen verdeeld”, legt De Bruin uit. “De eerste groep trainde gedurende acht weken drie keer per week 15 minuten met de Dividat Senso, terwijl de tweede groep naar muziekvideo’s van hun keuze luisterde en bekeek.” Na het trainingsprogramma van acht weken werd de fysieke, cognitieve en mentale capaciteit van alle proefpersonen gemeten in vergelijking met de start van het onderzoek.
Regelmatig spelen heeft effect
De resultaten bieden hoop voor dementiepatiënten en hun naasten: training met deze machine heeft inderdaad de cognitieve vaardigheden verbeterd, zoals aandacht, concentratie, geheugen en oriëntatie. “Voor het eerst is er hoop dat we door gericht spel de symptomen van dementie niet alleen kunnen uitstellen, maar ook verzwakken”, benadrukt De Bruin.
Opvallend is vooral dat de controlegroep verder achteruitging in de periode van acht weken, terwijl er significante verbeteringen werden opgetekend in de trainingsgroep. “Deze zeer bemoedigende resultaten zijn in lijn met de verwachting dat dementiepatiënten sneller achteruitgaan zonder training”, voegt De Bruin toe.
Maar speels trainen heeft niet alleen een positieve invloed op het cognitieve vermogen – onderzoekers konden ook positieve effecten op het fysieke vermogen meten, zoals reactietijd. Na slechts acht weken reageerden de proefpersonen in de trainingsgroep significant sneller, terwijl de controlegroep achteruitging. Dit is bemoedigend omdat de snelheid waarmee ouderen op impulsen reageren, cruciaal is om te bepalen of ze een val kunnen voorkomen.
Een beter begrip van hersenprocessen
De onderzoeksgroep onder leiding van de Bruin werkt momenteel aan het repliceren van de resultaten van deze pilotstudie met mensen met een milde cognitieve beperking – een voorloper van dementie. Het doel is om MRI-scans te gebruiken om de neurale processen in de hersenen die verantwoordelijk zijn voor de cognitieve en fysieke verbetering nader te onderzoeken.
Verhaalbron:
Materiaal geleverd door ETH Zürich. Origineel geschreven door Christoph Elhardt. Opmerking: inhoud kan worden bewerkt op basis van stijl en lengte.
Tijdschriftreferentie:
1. Nathalie Swinnen, Mathieu Vandenbulcke, Eling D. de Bruin, Riekje Akkerman, Brendon Stubbs, Joseph Firth, Davy Vancampfort. De werkzaamheid van exergaming bij mensen met een ernstige neurocognitieve stoornis die in instellingen voor langdurige zorg verblijven: een gerandomiseerde, gecontroleerde pilotstudie. Alzheimer’s Research & Therapy, 2021; 13 (1) DOI: 10.1186 / s13195-021-00806-7
Alzheimer in Beweging houdt zich al jaren bezig met bewegen en spelen om de ziekte te vertragen. Meer weten? Bestel dit boek voor 19,95 euro. Bestellen kan via onze whatsappknop
